Zostałam poproszona o pomoc w przygotowaniu artykułu na temat sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Moja rola miała polegać na zweryfikowaniu rzetelności przytoczonych źródeł prawa kształtujących sytuację osób, o których traktować ma przedmiotowy artykuł. Nie umiem spojrzeć na omawianą sytuację w sposób wyłącznie prawniczy. Mam świadomość, że takie podejście może zostać odebrane jako brak profesjonalizmu ale zawsze podmiotem prawa powinien być człowiek i to prawo ma służyć człowiekowi a nie człowiek prawu, dlatego też pozwoliłam sobie na nieco szerszą analizę problemu.

Ad rem: Kto z nas nie słyszał o człowieku, który nazywał się Franklin Delano Roosvelt? Jestem przekonana, że każdy wie o kim mowa. Był on 32. Prezydentem Stanów Zjednoczonych. Był zdecydowany i odważny. Wprowadził wiele radykalnych zmian. Był uwielbiany przez Amerykanów, którzy zaufali mu na tyle, że został wybrany prezydentem USA aż trzykrotnie. Miał jeszcze jedną charakterystyczną cechę… poruszał się przy pomocy wózka inwalidzkiego. Czy powiemy o nim, że był niepełnosprawny? Jeżeli tak to skrzywdzimy tę wielką postać. Powtarzam Roosvelt był odważny i zdecydowany, nie bał się trudnych decyzji a przy tym był osobą z niepełnosprawnością, która była jedną z wielu jego cech a nie tą, która go definiowała. Rozumiecie co mam na myśli? Nie ma ludzi wyłącznie rudych, niebieskookich, wysokich, niskich i nie ma ludzi wyłącznie niepełnosprawnych!

Osoby żyjące z niepełnosprawnościami i wynikającymi z niej trudnościami mają pewną cechę, której my osoby w pełni zdrowe nie doceniamy. Oni doskonale rozumieją co jest najważniejsze w życiu. Szczególnie inspirujące są przykłady wzięte z życia konkretnych osób, które zyskały powszechny rozgłos, a nawet sławę. Nie przyniosła im tego sama niepełnosprawność, lecz to, w jaki sposób ze swoją niepełnosprawnością żyją. W zasadzie niepełnosprawni swoim przykładem uświadamiają nam, co powinno być najważniejsze w życiu. Osoby z niepełnosprawnością nie tylko potrafią w znakomity sposób pokazać, jak skutecznie radzić sobie z barierami w świecie związanym z ich niepełnosprawnością, ale po prostu pokazują, jak należy się realizować.

Stephen Hawking, w jednym z wywiadów powiedział:

Irytowanie się na moją niesprawność byłoby stratą czasu. Ludzie nie mają czasu dla kogoś, kto się zawsze złości lub narzeka. Trzeba iść ze swym życiem do przodu, i myślę, że udawało mi się to nieźle

Wymownie swoje życie z niepełnosprawnością podsumował także Maciej Białek, niewidomy nauczyciel historii z VIII LO im. Zofii Nałkowskiej w Lublinie, który w wywiadzie dla „Kuriera Lubelskiego” stwierdził:

Dla mnie szczęściem jest to, że żyję i ciągle doznaję nowych przeżyć

Paradoksalnie niepełnosprawność często sprawia, że ludzie nią dotknięci by żyć, wznoszą się na wyżyny swoich ograniczonych możliwości. Przekraczając owe ograniczenia, udowadniają, że mogą działać we wszystkich sferach życia: w sporcie, polityce, biznesie, nauce, sztuce, etc. Obecnie coraz częściej mogą realizować swoje plany, a  jednocześnie rozwijać pasje i samych siebie.

Co możemy zrobić dla osób z niepełnosprawnościami?

W pierwszej kolejności powinniśmy rozpocząć od zmiany języka jakim się posługujemy na co dzień a także zastąpić dyskryminującą nomenklaturę aktów prawnych. Środowiska związane z osobami z niepełnosprawnościami bardzo mocno walczą by przestać nazywać ich „kalekami”, „osobami niepełnosprawnymi”, „upośledzonymi”.
To są osoby z niepełnosprawnością, która stanowi jedną z wielu cech każdego z tych ludzi.

Pokonując trasę z domu do szkoły lub do pracy wyobraźmy sobie, że poruszamy się na wózku inwalidzkim lub przy użyciu kul ortopedycznych. Zastanówmy się czy dalibyśmy radę pokonać tę trasę? czy bylibyśmy w stanie dotrzeć do naszego celu? To ćwiczenie uświadomi nam jak wiele barier architektonicznych utrudnia a czasami wyklucza ludzi z niepełnosprawnościami fizycznymi z normalnego życia. To ćwiczenie poszerzy nasze horyzonty i uwrażliwi nas a być dla kogoś stanie się asumptem do zaprojektowania a następnie stworzenia wielkich zmian.

Jak wygląda sytuacja prawna osób z niepełnosprawnościami w Polsce?

1) Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2) Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
3) Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
4)  Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5) Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

Artykuł 68 Konstytucji

Co to oznacza? Zacznijmy od początku…

Uczeń z niepełnosprawnością objęty jest w szkole kształceniem specjalnym na podstawie orzeczenia wydanego przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. System edukacyjny daje możliwość wyboru rodzicom szkoły dla dziecka, a na szkołę nakłada obowiązek zapewnienia odpowiedniego wsparcia, pomocy, rewalidacji, dostosowania do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia. Edukacja może przebiegać w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej bądź specjalnej, w zależności którą z nich wybiorą rodzice.

Osoby z niepełnosprawnością mogą podejmować zatrudnienie a zakłady pracy mogą liczyć na wsparcie Państwa. Osoby z niepełnosprawnością mogą liczyć na rentę i różnego rodzaju dodatki finansowe. Wszystkie niezbędne informacje znajdziemy na stronach poszczególnych ministerstw.

Czy to wszystko oznacza, że „problem” niepełnosprawności został skutecznie rozwiązany systemowo? Z całą pewnością nie. Osoby z niepełnosprawnością to także osoby, które bez wsparcia osób trzecich nie są w stanie samodzielnie funkcjonować i tu system zawodzi. Brak jest odpowiedniego wsparcia dla ludzi, którzy swoje życie poświęcają na opiekę nad takimi osobami. Otrzymując świadczenia socjalnie opiekunowie nie mogą podjąć pracy etatowej, nie mogą przyjąć żadnego zlecenia ani generować żadnego innego zysku poza wsparciem od państwa. Długa droga przed nami. Najważniejsze jednak to zmienić podejście, sposób myślenia u ludzi w pełni sprawnych.

Reasumując,

Chcesz zmienić świat? Zacznij od siebie. Żyjemy w czasach wielkich możliwości, ale i kryzysu motywacji. Dziś jest ogromna potrzeba oryginalności. Dostęp do Internetu daje nam możliwość porównywania się z innymi i ludzie się zniechęcają. Bardzo ważne jest, z jaką intencją coś robimy. Motywacje powinny być wewnętrzne, a nie zewnętrzne – na pokaz. Z każdym celem w życiu jest jak z Kilimandżaro. Aby go osiągnąć, potrzebne są: wiara w siebie, determinacja, przekonanie, że obrany przez nas cel jest bardzo ważny, zdolność pójścia pod prąd. Brak motywacji, zainteresowań, pasji, celu w życiu to kalectwo. To nie przypadek, że osoby mocniej doświadczone przez los mają więcej determinacji. W szpitalu wiele razy zadawałem sobie pytanie, czy warto o życie walczyć. Stwierdziłem, że chcę tego życia. Tyle pracy włożyłem w to, żeby je mieć, to teraz nie będę siedział i nic nie robił! Trzeba działać. Dodać życiu wartości.

Jan Mela

Zmieńmy siebie i gdy zauważymy te zmiany u innych głośno mówmy, że Miło Cię widzieć!

Źródła:

• Ministerstwo Edukacji i Nauki
• Kręgi Wsparcia
• Aksjologiczne i prawne aspekty niepełnosprawności pod redakcją Anny Drabarz, Białystok 2020
• Librus Rodzina
• Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych
• DEON.pl
• Mobilex
• Kancelaria Prawna NOWAK&WRÓBLEWSKI