Ludzka psychika jest wyposażona w szereg cech, które pomagają nam przetrwać i zaadaptować się w środowisku. Przykładem mogą być właśnie mechanizmy obronne, które pierwszy zauważył i opisał Zygmunt Freud. Z reguły są one nieświadome i używane przez naszą psychikę automatycznie. Mechanizmy te mają za zadanie chronić naszą osobowość a także wpływać na komfort funkcjonowania (np. dzięki zmniejszaniu lęku).
Jakie mamy mechanizmy obronne?
- Zaprzeczenie – działa to trochę tak, jakby nasza głowa udawała, że czegoś nie ma.
- Wyparcie – przykre doświadczenie jest “spychane” do nieświadomości.
- Tłumienie – świadome unikanie myślenia o złych wydarzeniach.
- Racjonalizacja – polega na tym, że jakieś przykre dla nas sprawy tłumaczymy sobie w bardziej logiczny sposób, np. gdy ktoś nie zaprosi nas na wyjście, to mówimy sobie, że przecież “i tak mieliśmy inne plany”.
- Projekcja – występuje wtedy, gdy niechciane przez nas emocje przypisujemy innym osobom, np. gdy ktoś jest samokrytyczny to głęboko wierzy, że to inni są krytyczni wobec tej osoby.
- Formowanie reakcji – występuje wtedy, kiedy ktoś ma w sobie niechciane emocje i zamiast je do siebie przyjąć, zaczyna zachowywać się w zupełnie odmienny sposób, np. gdy ktoś nas uraża, a my mimo tego zachowujemy się wobec tego człowieka bardzo uprzejmie.
- Przemieszczenie – gdy zamiast wyrażać, np. niezadowolenie wobec kogoś, kto je wywołuje “wyżywamy” się na rzeczach lub innych ludziach.
- Identyfikacja – gdy przybieramy cechy kogoś innego.
- Izolacja – działa w taki sposób, że rozdziela traumatyczne wydarzenia od adekwatnych do nich uczuć, możemy to zauważyć u kogoś, kto mówi o jakimś okropnym doświadczeniu ze swojego życia bez cienia bólu, “złych” emocji.
- Regresja – odnosi się do dzieci, które wobec jakiejś niekomfortowej sytuacji zachowuje się nieadekwatnie do etapu rozwoju, na jakim jest (np. zaczyna ssać kciuka).
- Fiksacja – podobnie jak regresja, odnosi się do dzieci, takie dziecko nie rozwija się bo wskutek przykrego doświadczenia rozwój został skojarzony z lękiem.
- Sublimacja – jest to takie przekierowanie tych uczuć dotyczących sytuacji w coś pozytywnego i akceptowalnego przez społeczeństwo, np. w sport, sztukę itp.
- Humor – jako sposób radzenia sobie z problemami. Chyba większość z nas zna chociaż jedną osobę, która wobec np. stresu zaczyna rzucać żartami.
Jak widzicie, trochę tych mechanizmów obronnych posiadamy. Zastanawiał*ś się, które z nich “rządzą” tobą na co dzień? Takie obserwowanie własnych reakcji jest świetnym sposobem na ćwiczenie swojej samoświadomości, a zatem poznawania siebie ;).
Źródła:
- Natalia Antoszewska, “Mechanizmy obronne w ujęciu psychoanalitycznym”
- Centrum Dobrej Terapii