Kofeina – związek chemiczny, który budzi u ludzi różne emocje. Jedni traktują ją jako truciznę i bezlitosną substancję psychoaktywną, inni dostrzegają tylko jej pozytywy… Ale jak jest naprawdę?
Kofeina jest związkiem chemicznym zaliczanym do alkaloidów purynowych. Oznacza to, że w jej strukturze znajdują się atomy węgla i atomy azotu połączone ze sobą w charakterystyczny sposób. Pozyskuje się ją zarówno z surowców naturalnych, ale również na drodze syntezy chemicznej. Znanych jest ponad 60 gatunków roślin zawierających kofeinę.
Jak na nas działa?
Szacuje się, że kofeinę pod różną postacią, spożywa codziennie blisko 90% populacji osób dorosłych.
Kofeina od bardzo dawna uznawana jest za środek psychostymulujący. Jej efekty są oczywiście zależne od ilości spożycia. Do odczuć subiektywnych po spożyciu kofeiny zaliczyć można:
- zwiększoną czujność,
- większą uwagę i koncentrację,
- wyzwolenie nowych pokładów energii,
- poprawę nastroju i funkcji poznawczych.
Istnieją naukowe dowody na to, że u osób przemęczonych, wykonywanie czynności intelektualnych i motorycznych przebiega zdecydowanie lepiej u osób, które spożyły umiarkowaną ilość kofeiny, aniżeli u osób które spożyły ilość przekraczającą normę. U osób wypoczętych wpływ kofeiny na sprawność psychiczną zaskakująco mały.
Wiele odsłon kofeiny
Interesujący jest również fakt, że kojarzona głównie z kawą i napojami energetycznymi kofeina znajduje się również w innych napojach spożywanych codziennie przez miliardy osób na całym świecie!
Herbata (sporządzona z liści krzewu herbacianego – Camellia sinensis), yerba mate czy kakao również zawierają kofeinę. Ten pobudzający alkaloid nazywany jest również w ich przypadku:
- teiną, jeżeli pochodzi z herbaty,
- mateiną, jeżeli pochodzi z yerba mate,
- guaraniną, jeżeli pochodzi z guarany.
Gdzie ją znajdziemy?
Naturalną kofeinę znajdziemy przede wszystkim w produktach spożywczych, w kawie, herbacie, czekoladzie czy kakao. W przypadku naparów (kawy, herbaty, yerba mate) jej ilość zależy od czasu i sposobu parzenia. Przykładowo: kawa może być parzona przelewowo, ciśnieniowo lub być przygotowana z proszku. Dlatego też nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: Ile kofeiny zawiera kawa? W filiżance kawy może znajdować się od 50 do 400 mg tej substancji.
Naturalna kofeina znajduje się w kawie, herbacie, czekoladzie czy kakao.
Drugą grupę produktów zawierających kofeinę pochodzącą z syntezy chemicznej stanowią napoje energetyzujące, napoje typu cola oraz różnego rodzaju suplementy diety.
Kofeina w lekach
Znajdziemy ją przede wszystkim w preparatach przeciwbólowych, moczopędnych czy zalecanych podczas terapii astmy oskrzelowej. Zwykle zamknięta w kapsułkach, w tabletkach czy w proszkach nie jest przez nas dostrzegana. Kofeina wpływa ponadto na procesy metaboliczne. Przyspieszenie lipolizy – rozkładu tkanki tłuszczowej, powoduje, że wykorzystywana jest ona jako komponent wielu preparatów i suplementów diety przeznaczonych dla osób dbających o swoją linię.
Gdy przedawkujesz…
Zgodnie z opinią Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dzienna dawka kofeiny około 400 mg kofeiny nie powinna powodować długofalowych negatywnych zdrowotnych skutków ubocznych. Bezpieczną ilość obliczamy dla dorosłego człowieka na podstawie wagi – stosujemy przelicznik 5,7 mg kofeiny na każdy kilogram masy ciała.
Do objawów spożycia nadmiernej ilości kofeiny (powyżej 500 mg dziennie), czyli przedawkowania zaliczamy:
- wysoką pobudliwość,
- bezsenność,
- problemy żołądkowe,
- arytmię pracy serca,
- zwiększenie częstości oddawania moczu.
Bezsprzecznie spożywanie kofeiny może przynieść liczne niepożądane skutki uboczne. Działanie moczopędne może przyczynić się do wypłukiwania niektórych składników mineralnych z naszego organizmu. Kolejną kluczową kwestią jest fakt, iż należy ona do grupy substancji psychoaktywnych i w związku z tym może wywoływać zarówno uzależnienie fizyczne jak i psychiczne. U osób uzależnionych do najczęściej występujących objawów odstawienia zalicza się przewlekłą senność, bóle głowy, zmęczenie, drażliwość oraz niezdolność do efektywnej pracy czy zaburzenia koncentracji uwagi.
Kofeinowe dolegliwości
Związek ten uaktywnia autonomiczny układ nerwowy (który działa niezależnie od naszej woli), co ułatwia przewodzenie bodźców prosto do serca. Dzięki temu kofeina jest w stanie modyfikować pracę serca. Kofeina odpowiada za wzrost ciśnienia krwi, stężenie cholesterolu oraz homocysteiny, dlatego też w dalszym ciągu trwają badania nad jej związkiem z chorobami układu krążenia.
Kolejno podnosi ona poziom cholesterolu całkowitego we krwi, frakcji LDL (złego cholesterolu) oraz homocysteiny, zaś obniża poziom frakcji HDL (dobrego cholesterolu). Prawdopodobnie winna temu zjawisku nie jest sama kofeina, ale także diterpeny, czyli związki lipidowe kawy. Dlatego zaleca się picie w głównej mierze kawy filtrowanej! Badania potwierdzają, iż tego typu kawa zawiera niewielkie ilości tych szkodliwych substancji.
Po raz pierwszy w 1982 roku badania pokazały negatywny wpływ kofeiny na układ kostny. Uważa się, że spożywanie codziennie dużych ilości kofeiny może prowadzić do osteoporozy oraz opóźniać procesy gojenia się kości, czego konsekwencją jest zwiększona podatność na złamania. Spożywanie dużych dawek kofeiny przez dzieci wiąże się z osłabieniem układu kostnego młodego człowieka oraz zwiększa ryzyko złamań, które wzrasta wraz ze spożywaną dawką. Okazuje się, że u osób spożywających niewielkie ilości wapnia, kofeina dodatkowo przyśpiesza eliminację wapnia i magnezu z organizmu. Spożycie 150-300 mg kofeiny powoduje zwiększone wydalenie wapnia wraz z moczem w przeciągu 2-3 godzin.
Warto również wspomnieć, że kofeina rozkurcza mięśnie gładkie układu pokarmowego oraz wzmaga wydzielanie kwasu solnego, co może przyczynić się do rozwoju zmian zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit. Dodatkowo podnosi stężenie gastryny, która z kolei rozluźnia mięśnie zwieracza przełyku, co u osób z refluksem – zarzucaniem treści żołądkowej w górę przełyku lub niestrawnością nasila objawy choroby.
Źródła:
